Yeni OVP nasıl olmalı?

Bilindiği gibi OVP’ın (Orta Vadeli Program) amacı; kamunun üç yıllık sürede izleyeceği makro politikaları açıklayarak, özel sektöre ışık tutmaktır. Makro büyüklükleri ve yatırım ortamının nasıl olacağını açıklayarak, girişimcilerin önlerini görmelerini ve istihdam üreten yatırımlara başlamasını amaçlar.

Hazırlıkları devam eden yeni OVP’nin bunların yanı sıra, önemli bir görevi daha var. Yaşanan kriz ortamında beklentileri pozitife çevirmek için önemli bir kamu politika belgesi.Önemli çünkü; siyasi otoritenin konuyu nasıl gördüğünü ve nasıl çözeceğini açıklayacak. Eğer onda da, günü kurtarmaya yönelik önlemlere değinip, kapsamlı bir yapısal değişim programı açıklanmazsa Türkiye’nin çok derin bir krize girmesi kaçınılmaz olabilir.

Diğer bir deyimle yeni OVP, eskiler gibi “çattı pattı kaç attı?” türü sadece ekonomideki bir takım makro büyüklüklerden ibaret kalırsa beklentileri karşılamaz. 

Şimdi ne demek istediğimi biraz açayım.

Türkiye'nin sıcak para macerası

Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi dergisinin Aralık 2017 sayısının Kronik bölümünde yayımlanan "Türkiye'nin sıcak para macerası" başlıklı yazıma http://politics.ankara.edu.tr/dergi/pdf/72/4/97--KRONIK-Hakan-Ozyildiz.pdf bağlantısından ulaşabilirsiniz.

Bu çalışmanın amacı, sıcak paranın özgün ve özgür ekonomik ile siyasi kararların oluşturulmasındaki etkisini tartışmaktır. Ekonomisi bu kadar dövize bağımlı olan bir ekonomide bağımsız karar alma sürecinin çok zorlaştığını ortaya koymaktır.

Not: 2018 OHALsiz, BORÇLARIN AZALDIĞI, TERÖRÜN KALMADIĞI, İŞSİZLİĞİN OLMADIĞI BİR YIL OLSUN. GÜNLERİNİZ NEŞE, SAĞLIK, UMUT VE HUZUR DOLSUN.

Bütçe için MTV yerine alternatif öneriler

Hazine’deki görevimin son 3,5 yılını (1999-2003) IMF Programları ve Kriz yönetimi ortamında geçirdim. Bir yandan makro diğer yandan mikro sorunlarla uğraştığımız o dönemde yıllık bütçeleri hazırlarken çok şey öğrendim. Gelir ve harcama tarafındaki hemen hemen her kalemin tek tek ele alındığı uzun toplantıların sonunda TBMM’ye sunulan bütçelerin, sonradan ekonomiye olan etkilerini de bire bir yaşadım.

Son Orta Vadeli Program (OVP) ve yanı sıra açıklanan vergi paketi beni o günlere götürdü. Özellikle MTV ve diğer vergi önlemlerine halkın tepkisi, bürokratların ve siyasetçilerin çelişkili açıklamaları bana hiç yabancı gelmedi.

Bugün idarede görev yapan bürokratlar ilk defa böylesi bir durumla karşılaştıkları için belki biraz sıkıntı yaşıyor olabilirler.

Aslında perşembenin gelişi çarşambadan belliydi.

Nasıl mı?

Orta Vadeli Programın sorunlu kurgusu ve artan Hazine borçlanma limiti

Orta Vadeli Program (OVP) ve Orta Vadeli Mali Program 2001 Reformlarının bir parçasıdır. Temel amacı; kur, enflasyon ve faiz başta olmak üzere makro değişkenler hakkında, kamu otoritesinin kamuoyuna ve piyasalara bir politika sözü vermesidir. Böylelikle, özel sektör yatırımcıları da daha belirgin bir ortamda yatırım kararı alabilecekler ve büyümeye dolayısıyla istihdam artışına katkı sunabileceklerdir.

Bu bağlamda OVP’lerde ilk bakılması gereken temel makro büyüklüklerdir. Eğer Programın orta direği yanlış kurulmuşsa yapısı da sorunlu olacaktır. Asıl doğruluğun sorgulanması gereken yer burasıdır. Bütçe ne olacak, borçlanma ne kadar olacak sorularının yanıtı daha sonra aranmalıdır.

Bu bağlamda kur varsayımıyla başlayalım. Döviz arzında bir değişim olacağını dünya âlem herkes konuşuyor. Hatta Alman Deutsche Bank o kadar ileri gitti ki, geçen hafta “Gelecek Finansal Kriz” başlıklı bir çalışma yayımladı.

Bu durumda, yıllık ortalama kur artışlarının yüzde 4-5’ler düzeyinde kalması oldukça zor. Yanı sıra, eğer kur artışı bu seviyede iken enflasyon yüzde 6-7’lerde olursa bu gelişme reel kurun yükselmesi anlamına gelecektir. Yüksek reel kur ithalatı ucuzlatacak, ihracatçıyı zorlayacaktır. Böylesi bir gelişme, OVP’nin ithalat, ihracat ve cari açık öngörülerini de zora sokacaktır.

Kur varsayımının tutmaması demek, yüksek geçişkenlik nedeniyle enflasyon hedefinin de tutmayacağı anlamına gelir. Dahası, OVP ile beraber açıklanan vergi paketi de yeni bir zam dalgasının gelmesine yol açacaktır. Bir yandan dış diğer yandan iç girdi maliyetlerinde başlayacak yukarı hareket, zaten yüksek olan enflasyonun yükselmesine neden olacaktır.

Eğer kur ve enflasyon tutmazsa faizlerin düşmesini beklemenin de bir anlamı kalmayacaktır. Bu yatırım ortamını etkileyecektir.

Yani OVP’nin temel kurgusunda sorun vardır.

Ama ben yine de büyüme ve mali denge tarafına bakmanın gerekli olduğunu düşünüyorum.

Orta Vadeli Program (OVP) üzerine birkaç gözlem

OVP’lar, 2001 Reformlarından Kamu Mali Yönetim Kanununun önemli unsurlarından birisiydi. Bir yandan kamuda şeffaflığı ve hesap verilebilirliği arttırmayı, diğer yandan yatırımcılara orta vadeli perspektif sunmayı hedefliyordu. Böylelikle sabit sermaye yatırımcıları daha rahat karar alabilecekler ve yatırımla çoğalacaktı.

Ancak her şeyde olduğu gibi OVP’da popülizme kurban gitti. Hazırlanırken iyi niyetle (!) konulan hedeflerin çoğu, ilan edilen yılın ilk yarısında geçersiz olmaya başladı. OVP’nin piyasalardaki karar alıcılar nezdindeki kredibilitesi her geçen yıl azaldı.

Bu bağlamda 2017-19 yılları için açıklanan son OVP’daki bazı konulara dikkatinizi çekmek istiyorum.

Yeni Orta Vadeli Program mı (OVP) niyet mi?

OVP nin 2000’li yıllarda mali sistemimize girmesinde, az da olsa, emeğim var.

Amacı, reel yatırımlar için çok önemli olan üç ekonomik değişken hakkında (kur, faiz, fiyat) yatırımcıya orta vadeli perfektif vermek. Böylelikle istihdam yaratan yatırım yapacaklara ışık tutar.

Değişkenler belirlenirken büyüme, cari açık, mali disiplin, para politikası gibi ana politika alanlarında olabildiğince detaylı bilgilerin kamuoyu ile paylaşılması amaçtır.

Bu bağlamda 2016-2018 arsı dönemi kapsayan OVP bakalım.

Öncelikle belirtmemde yarar var. Kur tahminleri çok iddialı. Bu yılın ortalama dolar kurunun 2,998 lira olacağı varsayılmış. Geçen yılın ortalaması 2,719 lira olduğuna göre, değişim yüzde 10,3 olacak. Bulunduğumuz yıla 3,04 lira ile başlayan doların belirtilen ortlamaya gelmesi için yılsonunda dolar kurunun 3,10 lira olması lazım. Olur mu? FED karar değiştirir yeniden parasal genişlemeye başlarsa ve/veya TCMB faizleri uçurursa neden olmasın.

OVP hedeflerinin tutması dışta FED’e ve AB büyümesine içte siyasi ortama bağlı

Yeni üç yıllık Orta Vadeli Program (OVP) önceki parametrelerin tümünü değiştirdi. Değişiklikler sadece makro verilerde değil. Büyüme stratejisi de değiştiriliyor. Ekonomi treni hat değiştiriyor.

Konuyu detaylandırmadan önce biraz tarih bilgisi vereyim. 2002 yılına döneceğim. Yeni iktidar olan AKP’nin Kasım 2002 de seçimlerden hemen sonra açıklanan ve oldukça olumlu yankı uyandıran Acil Eylem Planı’ndan birkaç alıntı yapıp, takdiri sizlere bırakacağım.