Devlete bağımlı seçmen

Baştan söylemem gerekir. Ben sosyolog veya siyaset bilimci değilim. Amacım kamu verilerinden yararlanarak, kaç kişinin, ne kadar sosyal yardım aldığını saptamak. Böylelikle yoksulluğun kamuya yükünü anlamak.

Ancak bir de yakında referandum sandığı kurulacak. Yaklaşık 56 milyon insan, ülkenin yeni yönetim rejimini belirlemek için oy kullanacak. Çok önemli bir karar verecek. Böylesine hayati kararı vermek için yeteri kadar bilgilendirilmiş seçmen kitlesinin ne için oy verdiği hakkında olabildiğince özgür bir ortamda olması beklenir.

Evet hiçbir toplumda tüm seçmenler sadece bilgiye dayalı tercihlerde bulunmazlar. Ama çağdaş bir demokrasi için bağımsız ve bilgiye dayalı oy kullanma kararı alabilen seçmen sayısının çokluğu olmazsa olmazlardandır.   

Ancak Türkiye’de seneler öncesine dayanan bir tartışma var. Tartışmanın taraflarına göre, devletten sosyal yardım alan seçmenler özgür tercihlerini sandığa yansıtamıyorlar. Bunlara bir de feodal ilişiklerin ağır bastığı kırsal kesimleri ekleyince, durum demokrasinin geleceği açısından biraz daha tartışmalı hale geliyor.

Sokakta ve kırsalda yaptığım, çok ama çok basit gözlemlerden, kamudan sosyal yardım alan insanların çoğunun, aldıkları yardımı devletin değil, partinin ve/veya liderinin verdiğine inandığını gördüm. Onlar için çok önemli olan sosyal yardımların, bırakın kaldırılmasını, azaltılması bile korkunç bir düşünce.

O zaman, içinde bulunduğumuz durum hakkında bir değerlendirme yapabilmek için, Kalkınma Bakanlığı’nın sosyal yardım verilerine yakından bakalım. Aşağıdaki tablo bu amaca yönelik olarak hazırlandı. Tabloda, 2015 yılsonu itibariyle, devletin dağıttığı sosyal yardım türleri ile sosyal yardımlardan yararlananların sayıları yer alıyor.

Görüldüğü gibi devletin farklı kurumları yardım dağıtıyorlar: Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı’nın yanı sıra, Millî Eğitim Bakanlığı, Vakıflar Genel Müdürlüğü, Kredi Yurtlar Kurumu, T. Taşkömürü Kurumu (TTK), T. Kömür İşletmeleri (TKİ) ve belediyeler.

Hem yararlanıcı sayısı hem de gider açısından en büyük kurum Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı. Yaşlı ve engelli aylığından tutun da genel sağlık sigortası primlerine kadar birçok ödemeyi bu bakanlık yapılıyor. Millî Eğitim Bakanlığı ile YURTKUR, doğal olarak öğrencilere burs türü yardımlar yapıyorlar. TKİ ve TTK, devletin kanunla verdiği görev gereği ürettikleri kömürü dağıtıyorlar. Belediyeler de azımsanmayacak tutarda sosyal yardım yapıyorlar.

Devletin toplam sosyal yardım harcamaları, önceki yıl sonu itibariyle 24 milyar lira. Az bir tutar değil.

Ama yararlanıcı sayısını belirlemek bu kadar kolay değil. Öncelikle sosyal yardım alanlarda mükerrerlik söz konusu. Yani hem kömür yardımı hem de evde bakım yardımı almak mümkün. Ne yazık ki veriler her yardım türü için ayrı ayrı düzenlenmiş. Yanı sıra SYDV tarafından verilen sosyal yardımlar ile kömür yardımları (tabloda kırmızı rakamlarla gösterilmiştir) rakamları aile bazlı. Yani bir ailede kaç kişi olduğunu belirtilmemiş.

Bundan sonrası için bazı varsayımlar yapacağım. Kişilere dağıtılan yardımlara göre toplam yararlanıcı sayısı 11,5 milyon kişi. Artı, 5,1 milyon aile yardım alıyor. Bir ailenin ortalama dört kişiden oluşuğunu düşünelim. (O gelir segmentinde ailelerin daha kalabalık olduğunu söylemek çok yanlış olmaz).

Toplarsak, devletten sosyal yardım alan toplam insan sayısı 32 milyon kadarmış gibi görünür. Ama mükerrerlik nedeniyle bu sayı doğruyu göstermiyor. Çok kaba bir tahmin yürütüp, 7 milyon kişiyi listeden çıkarırsak 25 milyon insan gibi bir rakama ulaşabiliriz. Bunların ne kadarının seçmen olduğunu söylemek te çok zor. Yine politikacıların sigara kutusunun arkasına yaptıkları hesap gibi ele alırsak, her ailede sadece anne ve babanın oy verdiğini düşünürsek, 15-16 milyon kadar seçmen olduğu söylenebilir.

Kısacası, seçmenlerin neredeyse üçte biri, karar verirken devletin sözcülerinin söylediklerine daha çok önem veriyor demek çok yanlış olmaz.