Ulusal İstihdam Stratejisi üzerine

Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı, hazırlıklıları uzun süredir devam eden 2014-2023 Ulusal İstihdam Strateji (UİS) dokümanını, 30 Mayıs 2014 tarihli resmi Gazete ‘de yayımladı. Benim bildiğim kadarıyla bu kadar uzun süreyi kapsayan bir strateji belgesi ilk defa hazırlanıyor.

İçeriği üzerinde ben dahil her kesimin ve kişinin eleştirisi olabilir. Ama ekonominin en can alıcı konusunda şeffaflık ve hesap verebilirlik adına böylesine kapsamlı çalışma yapanları kutlamak lazım. Bundan sonra sıra UİS beğenmeyen dernek, sendika, üniversite, muhalefet partileri ve diğerlerine geldi. Görüş belirttik dinlenmedik demek yerine alternatif strateji yayınlamalarında yarar var.

Gelelim UİS’nin eksiklerine

Belge bir bütün içinde hazırlanmamış. Büyüme ve sanayileşme stratejilerini Kalkınma Planlarına ve Orta Vadeli Programlara bağlamış. Bu yaklaşım belki bir yere kadar çözüm gibi görünebilir. Ama en son Kalkınma Planı 2018 yılına kadar olan dönemi kapsıyor. O da ağırlıklı olarak büyüme ve sosyal politika ağırlıklı. Sanayileşme üzerine böylesine uzun vadeli bir doküman henüz yok.

İstihdam konusundaki sorunlarının çözümünün temeli eğitim. UİS eğitim konusunda bazı değerlendirmeler yapmış. Bir eylem planı listesi de sunmuş. Ama bunların son 12 senedir neden yapılamadığı konusuna hiç değinmemiş. Bu durumda söylem ve eylem arasındaki niyet bağı sorgulanır olmuş. Bu güne kadar olduğu gibi, eğitimde hep nicel sayılardaki artış öne çıkarılmış. Asıl sorun olan nitel yetersizliklere ve çözüm önerilerine yer verilmemiş.  

Daha önemlisi, her geçen gün büyüyen yüksek eğitimdeki sorunlar geçiştirilmiş. Örneğin, her yıl on binlerce mezun veren iktisat, maliye, işletme, kamu yönetimi, siyaset bilimi ve uluslararası ilişkiler mezunlarına nerede ve nasıl iş bulunacağı UİS de yok.

Diğer bir konu, örneğin istihdamda fırsat eşitliği gibi çok önemli bir konuya yer verilmiş. Doğrular söylenmiş. Ama basında sık sık yer alan, milletvekillerinin bakanlara, müsteşarlara gönderdikleri işe alım listeleri konusunda en ufak bir özeleştiri ve/veya böylesi eylemleri önleyici politika önerisi yapılmamış.

Esnek çalışma - Bir IMF önerisi

UİS’nin üzerinde uzun uzun durduğu bir tanım var “esnek çalışma - güvenli esneklik”. Bu emek piyasalarını yakından takip edenler için çok bilinen bir tanım. Özellikle 2008 Küresel Krizinden sonra sanayileşmiş ülkelerde işsizliğe çözüm için yaygınlaştırılan bir politika seçeneği.

Benzeri bir öneri son Türkiye 4. Madde Konsültasyonu Raporunun 26. Sayfasında da yer alıyor. (http://www.imf.org/external/pubs/ft/scr/2013/cr13363.pdf) Anlaşılan hükümette bu yaklaşımı benimsemiş olmalı ki, konu UİS’de  bu kadar geniş bir şekilde ele alınmış.

Kadının yine yeri yok

Bilindiği gibi emek piyasamızın en büyük sorunu işgücüne katılım. Çalışma çağındaki nüfusun yarısı çalışıyor. Kadınların sadece dörtte biri çalışma hayatında. Onun da çoğu tarım kesiminde ve hizmet sektöründe. Tarımda çalışanların ne kadar işçi sayılabileceği ortada.

Bana göre böylesi bir strateji dokümanın çoğunluğu kadınlara, onların istihdam sorunlarına ve çözüm yollarına ayrılmalıydı. Hiç yok demiyorum. Fırsat eşitliği başlığı altında gençler ve engellilerle beraber kısa bir bölümde yer verilmiş. Bazı politika önerileri de var.

Ancak kadının üretime katılması, çalışma hayatında daha geniş bir biçimde yer alması emek piyasası ve kalkınma için çok önemli. Çalışmayan sadece tüketen kadın tasarruf yetersizliğine ve cari açığa katkı yapıyor demektir. Dolayısıyla böylesi bir dokümanda eğitimden başlayarak kreş ve esnek çalışma gibi konuları da içerecek şekilde daha geniş bir şekilde ele alınması gerekirdi.

Bazı eksikliklerine rağmen yine de unutmamak lazım. Bu bir Bakanlar Kurulu Kararı, değişmez değil. Şimdi sıra alternatif önerilerde.