8 Mayıs 2014

87 milyar dolarlık risk

Son günlerin en çok tartışılan maliye politikası konularından birisi Hazine garantileri ve borç üstlenimleri. Son yayınlanan Hazine Müsteşarlığı yönetmeliği ve basın duyurusu konuyu medyanın gündemine getirdi. 

Eleştirilerden birisi şeffaflık sorunuydu. Müsteşarlık borç üstlenim anlaşmalarının Resmi Gazetede yayımlanmayacağını belitti. Onlara göre ticari sır ilkesi engeli vardı.

Aslına bakarsanız kimse hangi şirketin ne gibi şartlarla devlete yük olduğunu araştırmıyor. O müfettişlerin sorunu. Yanlış bir iş varsa müfettişler veya Sayıştay gerekli incelemeyi yapar diye biliyoruz. Ama bir vatandaş olarak, hangi proje için ne kadar garanti verildiğini ve hangi şartlarda borçların ne kadarının devlet tarafında üstlenileceğini bilmek en doğal hakkımız. Çünkü vatandaşız ve gücümüz oranında vergimizi veriyoruz.

Bir bilgi seti var ama biraz geçmişte kalmış


Araştırmalarım beni Kalkınma Bakanlığı’nın web sitesine götürdü. Kamu Özel İşbirliği (KÖİ) projeleri hakkında bazı bilgiler ve geniş bir mevzuat setine ulaşılabiliyor. Ancak güncel değil, 2012 de kalmış. Kasım 2012 tarihinde yayımlanmış bir rapor var. Kısmen detaylı bilgilere ulaşılabiliyor.

Örneğin toplam 167 KÖİ projesi var. Bunların 97 tanesi Yap-İşlet-Devret projesi, 60 adeti işletme hakkı devri. Kalanlar yap- kirala ve diğer türlerde.

Aşağıdaki tabloda toplam 87,6 milyar dolarlık projenin sektörlere göre dağılımı var. En çok tutar 52 milyar dolarla havaalanı projelerinde. Sonra enerji ve karayolu projeleri geliyor. Anılan Raporda yer alan listede İstanbul 3. Havaalanı ve Kanal İstanbul projeleri yok.

Riskler konusunda hiç bilgi verilmemiş

Veriler eksikte, eskide olsa genel hakkında bir bilgi veriyor. Ama projelerin toplam yükü bize riskler hakkında yeterli veri seti sunmuyor. Diğer bir deyimle, neye garanti verildiği belli değil.

Örneğin, havaalanında gelen yolcu sayısına göre verilmiş ise yıllık ne kadar yolcu garanti edilmiş. Yanı sıra yolcu başına ne kadar para ödeneceğini de bilmiyoruz. Duyumlarım doğru ise Ankara – Esenboğa havaalanı dış hatlar için verilen garantiler nedeniyle Devlet Hava Meydanları İşletmesi (DHMİ) ilgili şirkete para ödemek zorunda kalmış.

Yeteri kadar şeffaf olunmadığı için bu miktarın en kadar olduğunu ne ilgili KİT’in bilançosundan ne de eğer o KİT’e bütçeden para aktarılıyorsa, bütçe harcama kalemlerinden takip edebilmek mümkün değil. Bunu yapabilecek tek kamu kuruluşu Sayıştay. Onun da durumu ortada.

Böylesi bir durumda yapılacak tek şey toplam 88 milyar dolar veya buna 2013 ve 2014 yıllarında eklenen projeleri de ekleyin 100 milyar dolardan fazla bir tutarın belli bir yüzdesini risk olarak hesaplayın. Bütçede o miktarda para varsa dert değil.


Eğer yoksa Hazine daha fazla borçlanarak bu parayı garanti verdiği şirkete ödeyecektir. Bir de dış borçlarını üstlenecekse o zaman iş biraz daha zora girecektir.


2 yorum:

  1. Tesekkurler. Bir de Hazine garantileri oncesinde de varolan TOKI garantili projelerdeki 'muteahhit firmanin yukumluluklerini yerine getirememesi' durumunda yeterli teminat olup/olmadigi konusu da var. Aslinda TOKI bu sekilde sektore gayri nakdi bir garanti semsiyesi acmis durumda ve bunun 'intrinsic' degerini bilebilmek mumkun degil.

    YanıtlaSil
    Yanıtlar
    1. Yorumunuz için ben teşekkür ederim. TOKİ garantileri konusunda yeterli bilgim olmadığı için komuya girmek istemedim.

      Sil