Seçimler yaklaşırken bir kez daha sosyal harcamalar üzerine

Dünya, 2008 Küresel Krizinden sonra gelir dağılımındaki eşitsizlikler, sosyal harcamaların geleceğiyle daha fazla ilgilenmeye başladı. Amerika’da sağlık reformunun bütçe açığına etkisi konuşulurken, askeri harcamalardaki sorunlar dikkatten kaçtı. Ama özellikle kamu emeklilik sandıklarının açıkları bu blokta da defalarca yer aldı.

Avrupa’daki sorunun sosyal devletin geleceği olduğunu, konuyla ilgilenenlerin çoğu biliyor. Şimdi düzenin devamı için nereden kaynak bulunacak o konuşuluyor. “21. YY da Kapital“ in yazarı Thomas Piketty gibi en üst gelir gruplarından daha fazla vergi alınmasını öneren yazarlar, hem dünya çapında şöhret hem de kitap satışından zengin oldular.

Son olarak, OECD, üyelerindeki sosyal harcamalar hakkında yeni bir çalışma yayımladı. Özet bir veri seti Tablo 1’de yer alıyor. Görüldüğü gibi, milli gelire oran olarak en çok sosyal harcama yapan ülke Fransa. Rakam yüzde 30’un üstünde. Yunanistan da üst sıralarda. Kamu sosyal harcamalarının milli gelire oranı ABD’de yüzde 18,5, bizde yüzde 12,2. Biz son sıralardayız.

Buna karşılık, sosyal harcamaların kendi içindeki dağılımına bakınca resim oldukça farklılaşıyor. Türkiye en çok emeklilere sonra da sağlığa para harcıyor. Sağlık hariç sosyal hizmetler bizde çok düşük. Çalışanlara gelir desteğinde de en alt sıralardayız.

Tablo 1: OECD ülkelerinde kamu sosyal harcamaları

Şimdi hemen aklınıza “O zaman Türkiye kamu dengelerinde daha fazla sosyal harcama yapılabilir.” şeklinde bir fikir gelebilir.

Beraber karar verelim. Aşağıda Tablo 2’de, bütçeden Sosyal Güvenlik Kurumuna yapılan toplam transferler yer alıyor. 2000 yılında 3,2 milyar lira olan harcamalar, milli gelirin yüzde 2,6’sına karşılık geliyormuş. Bu rakamlar 2013 yılında 72 milyar liraya ve milli gelirin yüze 4,6’sına ulaşmış.

OECD verilerine göre mili gelirin yüzde 12,2 olan kamu harcamalarının bütçede yüzde 4,6 olması çok ilginç. Ya verilerin standartlarında bir sorun var. Ya da eğer OECD verileri doğruysa, bütçe dışındaki kamu kurumları milli gelirin yüzde 8’i kadar daha sosyal harcama yapıyor. İnanması kolay değil.

Buna rağmen SGK’ya verilen paranın faiz dışı harcamalara ve vergi gelirlerine oranlarına bakın. 13 yılda iki katına ulaşmış ve geçmiş. Vergi gelirlerinin beşte birinden fazlası SGK açıklarına gidiyor.

Özetle, sadece bütçe rakamları bile yaşlanan nüfusun ihtiyaçlarını kaldırmaya yeterli kaynağın ayrılamadığını gösteriyor. OECD ülkeleri gibi emeklilik ve sağlık dışı harcamaları artırmak istersek bütçenin çok zorlanacağı anlaşılıyor.

Seçim stratejileri için hazırlık yapanlara hatırlatmak istedim. Bol kepçe dağıtma sözü vermeden önce bu rakamlara biraz daha yakından bakmakta yarar var.

Tablo 2: Türkiye’de Sosyal Güvenlik Kurumuna yapılan bütçe transferleri