Büyüme, bölüşüm ve makro ekonomik politika seçenekleri

Eğer gerçekten geleceği düşünen bir politika demeti uygulamak istenirse üç temel önceliği öne çıkarmalı: Bölüşüm, ekonomik bağımsızlık ve büyüme (BBB).

Yazması kolay. Ancak her birisi yüzlerce kütüphaneyi dolduracak kadar kitap konusu. İktisatçılar asırlardır bunlar üzerinde yazıyor, konuşuyor, tartışıyor.

Evet, bu söylem doğru. Ama hangi cenahtan olurlarsa olsun tüm gerçek iktisatçıların üzerinde anlaştığı tek bir konu var. Ekonomi üretmeli, istihdam ve refah yaratmalı. Yeteri kadar istihdam yaratamayan makro ekonomik politika seçenekleri başarısızdır. Uygulayanlar, yanlışlarından dönmeyenler ya iktisat bilmiyordur ya da ekonomik bağımsızlık konusuna bilerek ve isteyerek önem vermiyorlardır. Üretim yerine, ithalatçı, dışa bağımlı politika seçeneklerini destekliyor olabilirler.

İktisada gerçekçi bakanların önem verdiği diğer bir konuda bölüşümdür. Ekonomik bağımsızlığı üretimi ve önemseyen, orta vadede başarılı olan uygulamaların sürdürülebilirliği refahın gerçekçi bölüşümüne bağlıdır. Eşit ve adil bölüşüm toplumsal barışı ve ortak yaşamı pozitif destekleyecektir.

Ekonomik bağımsızlık deyince aklıma ilk olarak, sıcak para (kambiyo rejimi), ithalata bağımlılık gibi konular geliyor. Bu konuya şimdilik girmeyeceğim. Ama yeteri kadar önem vermeyenlerin, politikalarının temeline koymayanların niyetlerine dikkat edin. Ya iktisat bilmiyorlar ya da... Neyse.

Yazı kısa olacak diye işin en can alıcı yanını, istihdam konusunu atlamayalım. İstihdam açısından önemli olan büyüme ve bölüşüm hangi politikalarla sağlanır kısaca bakalım.

Aşağıda bir tablo var. İki makro ekonomik politika seçeneğinin hedeflerini, uygulayıcı kuruluşlarını ve araçlarını gösteriyor. Siz tabloya finansal sektöre yönelik politikaları, dolayısıyla BDDK, SPK, BİST gibi kurumları da ekleyebilirsiniz.

Ben klasik makro politika seçeneklerine dönersem, para politikası kısa vadeli bir seçenek. Merkez bankaları öncelikle fiyat istikrarını hedefliyorlar. İkinci öncelikleri finansal istikrar. Büyüme ve istihdam, eğer fiyat istikrarıyla çelişmezse uygulanıyor. Bölüşüm ile para politikasının doğrudan bir ilişkisi yok.

Maliye politikası işin her şeyi. Hükümetler başarılı olmak istiyorlarsa, hem büyüme hem de bölüşüm alanlarında maliye politikalarını etkin ve verimli kullanmak zorundalar. Vergi, harcama ve borçlanma politikaları aracılığıyla bir yandan üretim teşvik edilirken diğer yandan tarımsal üretim desteklenir, vergi ve sosyal güvenlik politikalarıyla bölüşüm eşitlenmeye çalışılır.

Akılcı ve sürdürülebilir bir maliye politikası “kamu eliyle zengin yaratma” esaslı olmamalıdır. Bundan vaz geçilebilir ve üretimi, bölüşümü ve ekonomik bağımsızlığı (BBB) esas alan bir politika seçeneğine geçilebilirse istihdam ve refah en üst düzeylere çıkar.

Yoksa, son günlerde politikacılardan duymaya başladığımız; bakanlıkları açıp kapatmakla, birini bölüp ötekine bağlamakla başarılı maliye politikası seçeneği yaratılamaz.

Makro ekonomik politikalar	Hedefleri	Uygulayıcı Kuruluşlar	Araçları
1-   Para politikası	Fiyat istikrarı Finansal İstikrar Büyüme (İstihdam)	TC Merkez Bankası	Kısa vadeli faizler Para arzı
2-   Maliye politikası	Büyüme (İstihdam) Bölüşüm	·       Maliye Bakanlığı ·       Hazine Müsteşarlığı ·       Kalkınma Bakanlığı ·       Ekonomi Bakanlığı ·       Bilim Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı ·       Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı ·       Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı ·       Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı	1-     Gelir Politikaları ·       Vergi Politikaları   ·       Vergi dışı gelirler 2-     Harcama Politikaları ·       Teşvik   ·       Kamu yatırımları   ·       KİT   ·       Tarımsal destekleme ·       Sosyal Güvenlik         Emeklilik              Sağlık              Sosyal Yardımlar ·       Sosyal transferler (SGK hariç) ·       Yerel yönetimlere transferler 3-     Açık (Borçlanma politikaları) ·         Faiz politikası ·      Koşullu yükümlülükler