Türkiye’nin borcu azalmıyor

Yine bol rakamlı, tablolu bir yazı olacak.

Türkiye’nin 2002 ve 2013 yılları itibariyle borçluluğunu gösteren tablo aşağıdadır. Bazı kesimlerin yılsonu rakamları henüz yayımlanmadı. KİT’lerin ve belediyelerin tüm rakamları, özel sektörün sadece dış borçlarının sene sonu rakamları gelince büyüklükler mutlaka değişecek. Büyüyecek.

Ama tablo yine de bir mesaj veriyor. Üç bölümden oluşuyor. İlkinde nominal büyüklükler var. İkincisinde reel büyüklükleri karşılaştırabilmek için milli gelire oranlar verildi. Son bölümde toplam borcun kesimler arasında dağılımı var.

Tabloda yer alan borçların 2002 yılında toplamı sadece 365 milyar lira kadarmış. Geçen yıl sonunda 2 trilyon liraya yaklaşmış. Artış çok hızlı. Altı kattan fazla.

Nominal rakamları karşılaştırmak yerine, milli gelire oranlayarak bakarsak. Borçların milli gelirden daha hızlı büyüdüğü ortaya çıkıyor. 2002’de oran yüzde 107 iken şimdi yüzde 123’e yaklaşmış. Yani bir yandan milli gelir büyümüş ama borçlar ondan daha hızlı artmış. Özetle borçla büyümüşüz.

Kamu borçlarını azaltırken şirketler ve hanehalkı çoğaltmış

Biliyorsunuz siyasetçiler arasında en çok tartışılan konu kamu borcundaki azalış. Orada olumlu giden bir seyir var. Artış sınırlı. Hatta milli gelire oran olarak anlamlı bir düşüş var.

Buna karşılık, hanehalkının ve şirketler kesiminin borçluluğu çok artmış. 2002 yılında toplam borçların sadece yüzde 2’si hane halkına aitmiş. Geçen yılın sonunda toplam borçların yüzde 13’ü ailelerin.

Aynı hız şirketler kesimi için de geçerli. Bankalar hariç özel sektörün iç ve dış borcu milli gelirin yüzde 61’ine yaklaşmış. 2002 yılında bu oran yüzde 25’lerde imiş.

Anlaşılacağı gibi, üzerinde çok tartışılan “Nasıl büyüdük?” sorusunun cevabı “Daha çok borçlanarak” olmuş. Eskiden kamu borçlanarak harcama yapıyormuş, ekonomik aktiviteye katkı sağlıyormuş. Son yıllarda devlet az borçlandıkça hanehalkı ve şirketler daha çok borçlanmışlar, harcamışlar ve ekonomi büyümüş. Yük onların sırtına binmiş.

Ama şimdi eskisi kadar ucuz borçlanma imkanı olmazsa ekonomi nasıl büyüyecek? Belki daha pahalı borçlanmayı kabul edenler olabilir. Çünkü büyüme önemli. İş bulmak be borçları geri ödeyebilmek için daha fazla gelir lazım. O da ekonomik aktivitenin çoğalmasına bağlı.

Diğer bir deyimle, bu yıl büyüme yüzde 2 veya altında bir seviyede kalırsa borçlu kesimlerin işi çok zorlaşır. Ekonomik ve sosyal dengeler olumsuz etkilenebilir.

Milyar TL	2002	2013
Toplam Hazine Borç Stoku	242,7	585,7
İç Borç Stoku	149,9	403,0
Dış Borç Stoku	92,8	182,7
KİT Borçları  (Eylül 2013)	27,6	39,1
İç Borçları	15,8	33,8
Dış Borçları	11,8	5,3
Belediyelerin Banka Borçları  (Eyl 2013)	1,3	9,4
TOPLAM KAMU	271,6	634,2
Özel sektör Dış Borçları (Milyar $)  (Eyl 2013)	43.041	255280
Finansal Kuruluşlar Hariç dış borçlar $	37.612	162.138
Özel sektör Dış Borçları (Finansal Kuruluşlar Hariç)	56,8	309,4
Reel Sektörün Bankalardan Aldığı Ticari Krediler	29,5	637,5
Özel Sektör Toplam Kredi Borcu (Bankalar hariç)	86,3	946,9
Hanehalkının Borçları	6,6	331,3
Tüketici	2,3	247,6
Kredi Kartı	4,3	83,7
TOPLAM ÖZEL SEKÖR (HANEHALKI VE REEL SEKTÖR)	92,9	1.278,2
TOPLAM	364,5	1.912,4
% GSYH	2002	2013
Toplam Hazine Borç Stoku	71,3	37,6
İç Borç Stoku	44,0	25,8
Dış Borç Stoku	27,3	11,7
KİT Borçları	8,1	2,5
İç Borçları	4,6	2,2
Dış Borçları	3,5	0,3
Belediyelerin Banka Borçları	0,4	0,6
TOPLAM HAZİNE VE KİT	79,8	40,7
Özel sektör Dış Borçları (Finansal Kuruluşlar Hariç)	16,7	19,8
Reel Sektörün Bankalardan Aldığı Ticari Krediler	8,7	40,9
Özel Sektör Toplam Kredi Borcu (Bankalar hariç)	25,3	60,7
Hanehalkının Borçları	1,9	21,2
Tüketici	0,7	15,9
Kredi Kartı	1,3	5,4
TOPLAM ÖZEL SEKÖR (HANEHALKI VE REEL SEKTÖR)	27,3	82,0
TOPLAM	107,0	122,7
Toplam içinde Pay (%)	2002	2013
Toplam Hazine Borç Stoku	66,6	30,6
TOPLAM HAZİNE VE KİT	74,5	33,2
Özel sektör Dış Borçları (Finansal Kuruluşlar Hariç)	15,6	16,2
Reel Sektörün Bankalardan Aldığı Ticari Krediler	8,1	33,3
Özel Sektör Toplam Kredi Borcu (Bankalar hariç)	23,7	49,5
Hanehalkının Borçları	1,8	17,3
Tüketici	0,6	12,9
Kredi Kartı	1,2	4,4
TOPLAM ÖZEL SEKÖR (HANEHALKI VE REEL SEKTÖR)	25,5	66,8