Ödemeler dengesindeki yapısal değişim

Yeni bir tartışma konumuz oldu. Yüksek cari açık vermemize rağmen ekonominin büyümemesinin nedenleri araştırılıyor. Diğer bir deyimle, madem cari açık tasarruf açığına eşit ve bu açığı kapatmak için dışarıdan ithal edilen kaynakla yatırımlar ve tüketim harcamaları yapılıyorsa o zaman ekonomi neden daha fazla büyümüyor?

Aslında zamanlaması açısından çok doğru bir soru.

Ekonomik verilere biraz daha yakından bakarsak, kesin olmasa da bir cevap bulmak olası. Kesin diyemiyorum çünkü, aşağıda bahsedeceğim değişimi birkaç yıl daha izlemeden ve daha kapsamlı çalışmalar yapmadan sonuca yönelik hükme ulaşmak doğru olmaz. Ama değişimi izleyip, şimdiden önlem alınmazsa, sonra çok geç kalınır.

Altın ithalatı , kar transferi, portföy giderleri ve faiz ödemeleri

Aşağıdaki tabloda 2012 ve 2013 yıllarının ödemeler dengesinin bir bölümü olan cari işlemler hesaplarındaki değişim yer alıyor.

Bir yılda önemli bir artış var. Ancak çok dikkat çeken şey, genel mal ticareti dengesinde görülen iyileşme. Altın dış ticaretini hariç tutun, dış ticaret dengesindeki değişim pozitif. İki yıl arasında 3 milyar dolar iyileşme var. Açık azalıyor.

Buna karşılık, parasal olmayan altın ticareti açığı 17,5 milyar dolar çoğalmış. 2012 yılında ihracatçı olan Türkiye geçen yıl ithalatçı olmuş. Bildiğiniz İran işi.

Daha önemli bir değişim, gelir dengesinde görülüyor. 2,3 milyar dolar gider artışı. Atışın en büyüğü doğrudan yatırım giderlerinde. Yani kar transferlerinde. Yabancılar geçen yıl yaklaşık 4 milyar dolar tutarındaki karı kendi ülkelerine götürmüşler.

Yanı sıra, sıcak paracıların portföy yatırımlarından elde ettikleri gelirler de 700 milyon dolar kadar artmış. Buna, zaten büyük bir kalem olan dışarıdan alınan krediler için ödenen faizlerde ki 217 milyon dolarlık artışı da ekleyin. Yıllık değişim 900 milyon dolar. 

ÖDEMELER DENGESİ YILLIK DEĞİŞİMİ
	2012	2013
(Milyon ABD Dolar)	Ocak-Aralık	Ocak-Aralık	DEĞİŞİM
CARİ İŞLEMLER HESABI	-48.497	-65.004	-16.507
DIŞ TİCARET DENGESİ	-65.331	-79.817	-14.486
Genel Mal Ticareti	-70.896	-67.902	2.994
Parasal Olmayan Altın (net)	5.709	-11.781	-17.490
Limanlarda Sağlanan Mallar	-144	-134	10
HİZMETLER DENGESİ	22.562	23.064	502
GELİR DENGESİ	-7.161	-9.447	-2.286
Ücret Ödemeleri	-215	-285	-70
Yatırım Geliri	-6.946	-9.162	-2.216
Doğrudan Yatırımlar	-2.541	-3.841	-1.300
Portföy Yatırımları	-628	-1.327	-699
Diğer Yatırımlar	-3.777	-3.994	-217
CARİ TRANSFERLER	1.433	1.196	-237
SERMAYE VE FİNANS HESAPLARI	47.438	61.204	13.766

Büyüme için değil süslenmek için döviz borçlanıyoruz

Ara başlığı çok iddialı bir değerlendirme olarak görebilirsiniz. Bir yandan iki yılın verileriyle kesin hükme varılmaz deyip sonra bunu söylemek doğru olmayabilir.

Ben yine de kullanacağım. Tüketim malı ve altın ithal etmek, portföy yatırımcısı sıcak paracılara faiz ödemek, üstüne bir de doğrudan yabancı sermaye yatırımlarından elde edilen karları transfer edebilmek için döviz ihtiyacı çoğalınca, cari açık büyüyor.

Ekonomi süslenmek için artan cari açığı finanse etmek amacıyla tekrar, ama bu sefer daha fazla borçlanıyor. Zaten aşırı dolarize olmuş ekonomide kurdaki yükselişi dengelemek lazım. Bu amaçla daha fazla sıcak para çekebilmek için Merkez Bankası faiz yükseltmek zorunda kalıyor. Sarmala giriliyor.

Hiç olmazsa geçicidir denmeden, altından başlayarak; kayıtdışılık ile vergiye ve ithalatı pahalılaştırmaya yönelik adımlar atılmalı. Sonra orta vadede, dolarizasyonla mücadele stratejisi geliştirilmeli.