Kamu borç stokundaki artış hızlanmış

Baştan özür dilememde yarar var. Yazı biraz veri ağırlıklı olacak. Kamu borç stokundaki gelişmeleri rakam olmadan yorumlamak oldukça zor.

2013 sonu itibariyle kamu iç ve dış borç stoklarının toplamı, 586 milyar liraya ulaşmış. Bu toplamın 403 milyar lirası iç borç, kalanı dış borç. Dış borçların dolar karşılığı 85,6 milyar dolar.

Bir önceki yıla göre artış 54 milyar lira olmuş. Bu rakam, 2009 yılındaki değişimden sonraki son on yılın en hızlı yükselişine karşılık geliyor. 

Görüleceği üzere, aşırı artışın nedeni dövizli borçlar. Aslında dövizli borçlar stok olarak sadece 4 milyar dolar çoğalıyor. Ama son dönemde kurdaki değişimin etkisiyle, stokun TL karşılığı büyüyor. Kurlardaki artış durmazsa, her döviz borcu olan gibi, Hazine’nin borç stokunun TL karşılığı durduğu yerde artacak. Geri ödemek için devlet ya daha çok vergi toplayacak ya da daha çok borçlanacak.

Stokun yapısında önemli bir değişim yok

Stokun yüzde 61’i sabit faizli.

Bununla beraber, kamu borç stokunun, yüzde 64’ünün, 375 milyarlık bölümünün faizi 12 ay içinde yenilenecek. Az değil. Yani iç ve dış faizlerde görülecek yukarı doğru bir hareket, stokun 360 milyar liralık bölümünü etkiliyor. Her yüzde 1’lik faiz artışın etkisini siz de hesaplayabilirsiniz. Bu durumda, dövizli borçlarda ABD Hazine kâğıtlarının faizlerindeki yükseliş, TL borçlarda ise son dönemdeki faiz artışları faiz ödemelerini artıracak.

Alacaklılara göre dağılımı şöyle: Bankalar stokun yarısını taşıyorlar. Ancak üç kamu bankasının aktifindeki kağıtların toplamı neredeyse özel bankalarınkine eşit. Kalan yarısını portföyünde taşıyanlara yakından bakınca, yüzde 21 ile tüzel kişiler, yani şirketler ve yüzde 22 ile yurtdışı yerleşikler öne çıkıyor.

Özetle, kamu bankaları, tüzel kişiler ve yabancıların risk iştahı değişirse, Hazine yeni borç almada eskisine oranla biraz daha sıkıntı çekebilir. Bu grupların içinde en riske duyarlısı yabancılar.

Gelelim önümüzdeki döneme. 2014 yılı faizler açısından iyi başlamadı. Merkez Bankası’nın Ocak ayında yaptığı artışın, borç stokuna etkileri ileride daha iyi görülecek. En az bunun kadar önemli olabilecek diğer bir gelişme de bütçe açığının beklenenden çok artması. Faiz ve kur artışının yarattığı baskıya bir de kamu açığının büyümesi eklenirse stok hızla büyür.

Basına yansıdığı kadarıyla devletin şirketlere 30 milyar lira civarında KDV iadesi borcu varmış. Buna 4,5 milyar liralık müteahhit alacaklarını ekleyin. KİT’lerin ve diğer kamu kurumlarının kişilere ve şirketlere borçlarının en az 5 milyar lira olduğu varsayılırsa toplam 40 milyar lirayı bulur.

Kısacası,  bazı borçlar ötelendiği için devlet olması gerekenden daha az borçlanmış. Seçim döneminde daha ne kadar ötelenebileceğine bakacağız. Harcama baskılarına direnmek kolay değil.

Olur mu? Ön yargılı olmayalım. Bekleyip görelim.