Kredi artışlarındaki farklı eğilimler

Geçen hafta Reuters haber ajansında yer alan, “Kötü borçlar ve iflaslar Türkiye ekonomisi için alarm veriyor”  başlıklı haberi dikkatle okudum.

“Neden?” derseniz. Biliyorsunuz ekonomi uzun süreden beri iç tüketim ve bankalardan alınan borçla büyüyor. Bu bağlamda kredilerde yaşanan gelişmeleri yakından izlemek gerekiyor.

Haber; büyümedeki yavaşlamaya, turizm gelirlerindeki sert düşüşe ve terör olaylarındaki artışa değiniyor. Yanı sıra şirket iflas ertelemelerini gündeme getiriyor. Bazı şirket yöneticileri, bankaları, zamanından önce kredileri geri çağırdıkları için suçluyorlar.

Haberde, bankacılık sektöründe yüzde 3,3 olan tahsili gecikmiş alacakların (TGA) KOBİ kredilerinde yüzde 4,4 olduğu belirtiliyor. Bu oran, bankalar toplam kredilerinin sadece belirtilen yüzdesini tahsil edemeyeceklerini düşünerek yasal işlemlere başladıkları anlamına geliyor.

Buraya kadar her şey normal.

Ancak, haberin benim dikkatimi çeken yanı, adını vermek istemeyen uzmanlara göre, bu oran aslında belirtilenin iki katı kadarmış. İsimsiz uzmanlar görüşlerini desteklemek için teknik açıklamalara da yer değinmişler. 

Eğer bu iddia doğru ise, büyümesi yavaşlayan bir ekonomide dikkatli olmak lazım. Çünkü gelirleri azalan veya tahmin edildiği kadar artmayan şirketler ve haneler borç geri ödemede sıkıntıya düşmeleri normaldir.

O zaman gelin bankacılık sektöründeki kredi gelişmelerine kısaca göz atalım.

Bankacılık Düzenleme Denetleme Kurumu’nun (BDDK) son verilerine göre kredi toplamı 1,5 trilyon liradan fazla. Mevduatlar ise 1,1 trilyon lira kadar. Görüldüğü gibi bankalar her 100 liralık mevduat karşılığında 140 lira kredi vermişler. Diğer bir deyimle, topladıkları mevduatlar yetmemiş buldukları borçları da ekleyip kredi olarak dağıtmışlar.

Aşağıdaki grafikte, Aralık 2014 – Nisan 2016 arası dönemde, kamu ve özel banklar ile toplam kredilerde,13 haftalık toplamlarda görülen değişim yer alıyor.

Geçen yıl iki seçim yaşandı. Ekonomi, kamu harcamalarında ve iç tüketimde görülen artış sayesinde yüzde 4 büyüdü.

Görünen o ki, geçen yılın başında bankaların kredi verme iştahı pek azalmamış, onlar da büyümeye destek olmuşlar. Haziran seçimleri sonrasında sektörde genel olarak bir yavaşlama olmuş. Kasım seçimleri özel bankaları için fazla bir şey değiştirmemiş. Ancak kamu bankalarının kredi verme iştahları artmış. Kamu bankaları kredi pastasının yüzde 33’üne sahip. Doğal olarak onlar sektörün önemli oyuncuları.

Son olarak şunu belirtmemde yarar var. Sadece kredilerdeki gelişmelere bakıp sektörün durumu hakkında bir yargıda bulunmak doğru olmaz. BDDK ya göre toplamı 52 milyar lirayı geçen TGA artıyor demek sektörde sorun olduğu anlamına gelmez.

Tabi sıkı takibi ve gerekirse zamanında önlem alma ihtiyatı elden bırakılmazsa.

Grafik: Banka kredilerindeki değişim (13 haftalık artışın ortalaması