Borsalardaki aşırı iyimserliğin nedenleri

Dışarıya açık bir ekonomideki gelişmeleri anlayabilmek için dünyada olan biteni tam olarak anlamak gerek.

Örneğin, hem bizde hem dünyada hisse senedi ve diğer piyasalarında belirleyici olan en önemli etken yatırımcıların profili nedir? Kimin ne amaçla para yatırdığını bilinirse, iyimserliğin nedenlerini anlamak ve geleceğe yönelik tahminler yapmak çok daha kolaylaşır.

Konuyu bir klasik örnekle açmaya çalışayım. Teknik olarak, ekonomideki beklentiler ve fiyat/kazanç oranı vb. teknik göstergeler borsalar için önemlidir. Ama bir bakıyorsunuz, ekonomik güven endeksinin tarihi dipleri gördüğü bir günde borsa artışa geçmiş. Anlayabildiğim kadarıyla, borsa hareketlerinde, yabancıların beklentisi diğer verilerden çok daha etken.

Bu kanımı destekleyen verileri aşağıdaki tablolarda bulabilirsiniz.

Veriler, yabancı bireysel emeklilik fonları ile sigorta şirketlerinin fon kaynaklarının dünya finansal sistemi için ne kadar önemli olduğunu gösteriyor.

Dünyada yönetilen fon kaynakları; 2001 yılında toplamı 37 trilyon dolar iken,  2008 Küresel Kriziyle darbe yemiş değeri 10 trilyon dolar kadar düşmüş. 2013 yılına gelindiğinde, neredeyse 3 katı kadar artmış ve 93 trilyon dolara yaklaşmış.

Tablo 1: OECD Ülkelerindeki kurumsal yatırımcıların toplam yatırım miktarı (Trilyon $)

Şimdi bu fonların bölgesel dağılımına bakalım. Dünyada paranın nereden yönetildiğini anlamaya çalışalım.

Aynen diğer fon kaynaklarında olduğu gibi, Bireysel Emeklilik Fonlarının (BES) büyük çoğunluğu Anglo-Sakson ülkelerde toplanmış. Bu tezimi destekleyen diğer bir veri BIS’e (Bank for Intenational Settlements) ait. BIS’e göre, dünyada finansal işlemlerde doların doğrudan etkisi yüzde 60, dolaylı etkisi ise yüzde 95 kadar.

 Tablo 2: Bireysel Emeklilik Fonları yatırımlarının coğrafi dağılımı (Yüzde)

Şimdi gelelim bu fonların paralarını hangi yatırım araçlarına yatırdıklarına.  Aşağıdaki tablodan da görüleceği gibi, paranın büyük bölümü hisse senedi piyasalarına gidiyor.

Tablo 3: Bireysel Emeklilik Fonları varlıklarının yatırımlara göre dağılımı (Yüzde)

Devasa fonların sahipleri, paralarının büyük bir bölümünü ya doğrudan ya da profesyonel portföy yöneticileri aracılığıyla borsalara yönlendiriyorlar. Çünkü faizlerin yerlerde süründüğü bir dönemde tahvil piyasalarındaki getirileri onları tatmin etmiyor.

Para bu kadar bol, beklenti bu kadar yüksek olunca; dünyada borsaların yönleri, borsaya kote edilmiş şirketlerin bilanço verilerine göre değil, kur ve faiz değişimlerine göre belirleniyor.

Ama bunun ne kadar sürdürülebileceği tartışmalı. FED de bu nedenle hızlı faiz arttırma kararı alamıyor. Çünkü faizler hızlı yükselirse trilyonlarca dolarlık hisse senedi piyasalarında oluşan balonlar birden patlayabilir. Başta emeklilik sistemleri olmak üzere bir çok kurumsal yatırımcı ciddi zararlar yazabilir.

Sözün özü, önümüzdeki dönemde yaşanacaklar ileride tarih kitaplarında geniş yer bulacak.