15 Nisan 2015

İthalatta “gizli veri” kalemi

Askerlikte bir deyim vardır. “Askeri boş bırakırsan hoş işlerle uğraşır” derler. Bürokraside engin deneyimi ve bilgisi olan ama aktif işi olmayan bir arkadaşım, aşağıdaki tabloyu ve diğer ithalat bilgilerini, TÜİK veri tabanından derleyip bana göndermiş. Ve sormuş, “İthalatta gizli veri ve gizli ülke nedir?”

“Senden başkasına soramaz mıydı?” demeyin. Değerli dostum, benim bu konularla ilgilendiğimi sanıyor. Evet, 1990’lı yılların başında Cenevre’de görev yaparken, Uruguay Raunt Ticaret Müzakereleri yapılıyordu. Ben de kıyısından köşesinden biraz dış ticaret işine bulaşmıştım.

Ama o kadar. Böyle “gizli veri, gizli ülke nedir?” anlamam.

Ben de TÜİK dış ticaret verilerini açtım baktım. Standart uluslararası ticaret sınıflandırmasına göre ithalat şöyle ayrılmış.


0
Canlı hayvanlar ve gıda maddeleri

1
İçkiler ve tütün

2
Akaryakıt hariç yenilmeyen

3
  Mineral yakıtlar, yağlar vb. damıtılmasından elde edilen ürünler

         32
Taş kömürü, kok kömürü ve briket kömürü

33
Petrol, petrolden elde edilen ürün

34
Doğal gaz ve mamul gaz

35
Elektrik enerjisi

39 Gizli veri

4
Hayvansal, bitkisel katı ve sıvı yağlar, mumlar

5
Başka yerde belirtilmeyen kimya sanayi ve buna bağlı sanayi ürünleri

Tekli numaralar ana kalemlere verilmiş. Alt kalemler iki haneli. 3. Ana kalem “Mineral yakıtlar, yağlar vb. damıtılmasından elde edilen ürünler”. Diğer bir deyimle, enerji ana kelemi. Aşağıda da görüldüğü gibi, alt kalemlerde; doğal gaz, petrol gibi Türkiye’nin ana ithalat kalemleri var.  Ama en ilgin kalem; “39 Gizli veri”.

Enerjiyle ilgili ama gizli.

Ülkelere göre sınıflandırma yapılırken tabloya şöyle bir not düşülmüş; Veri gizliliği nedeniyle, ülke bilgisi gizlenen veriler ‘Gizli Veri ‘ adıyla ayrı olarak verilmiştir.”


Olabilir. Uluslararası standartlara göre sınıflandırma yapıldığına göre, Brüksel’deki Dünya Gümrük Örgütü’nden bir şekilde onay alınmıştır. Umarım böyle bir kalemin konulmasının mantıklı bir açıklaması da vardır.

Benim aklıma takılan, bu uygulama neden 2002 yılından önce yok? TÜİK veri toplamakta mı zorlanmış, yoksa standart o yıl mı değişmiş?

Daha önemlisi “Gizli ithalat” kaleminin, toplam ithalat ve mineral yakıtlar ve toplam ithalat içindeki payının gittikçe büyümesi. Aşağıdaki tablodan da görüldüğü gibi; 2002 yılında yüzde 26,7 olan gizli ithalat / mineral yakıtlar oranı, 2006 yılında zirve yapmış, geçen yıl ise yüzde 63,3 olmuş.

Toplam ithalat içindeki payı da yüzde 4’lerden yüzde 14’lü düzeylere çıkmış.  242 milyar dolarlık toplam ithalatın 55 milyar dolarlık kısmı gizli bilgi.


Ben anlamadım. “Bir nedeni vardır her halde” deyip anlayanlardan açıklama beklemeye karar verdim. Yardımlarınızı bekliyorum.


7 yorum:

  1. Sayın Özyıldız,

    Bu sorunun (İstatistiklerdeki veri gizliliği bağlantılı) muhtemel cevabına ve yasal dayanağı hakkındaki bilgilere "Dış Ticaret İstatistikleri ve Endeksleri Sorularla Resmi İstatistikler Dizisi-2 "nin "54: Dış ticaret verilerinde gizleme uygulanmasını yasal dayanağı ve uygulama yöntemi nedir?" başlığı kanalı ile ulaşılması mümkün gözükmektedir.

    Ayrıca, AB İstatistik Biriminin(Eurostat)'nin benzeri bir kaynağında(SSS-FAQ) ise veri gizliliği (veri koruma) soru cevaplanırken "gizli ülke", "gizli madde" ve" gizli ülke ve madde"ye atıf yapılmıştır.

    Bu vesile ile iyi çalışmalar diler, kalıcı selamlarımı iletirim.


    Kaynaklara Erişim Adresi:
    TUİK:
    http://www.tuik.gov.tr/Kitap.do?metod=KitapDetay&KT_ID=18&KITAP_ID=141
    http://www.tuik.gov.tr/basinOdasi/sorularlaRip.html
    EUROSTAT:
    "Are external trade data affected by confidentiality?"
    http://ec.europa.eu/eurostat/documents/64445/4439642/FAQ-XT-WEB-EN-final-January2012.pdf/2c387c03-5064-45bc-a949-2d3c75567973

    YanıtlaSil
    Yanıtlar
    1. Öncelikle açıklamalar için teşekkür ederim.
      Ancak bu bilgiler, sadece işin yasal olduğunu gösteriyor. Neden bu kadar büyük olduğunu ve yıllar itibariyle arttığını açıklamıyor.
      Devlet şeffaflıktan uzaklaşmamalı. Bir neden ve sonuç açıklaması yapmalı.

      Sil
  2. Hakan, TÜRRAŞ özelleştirmesi sonrasında hampetrol ithalatı 2002 yılından itibaren gizli veri kapsamına alındı. Ayrıca doğalgaz ithalatı da gizli veri kapsamında idi. Son yıllarda gerek doğalgaz ithalındaki yükseliş gerek hampetrol ve doğalgaz fiyatlarındaki hızlı artış, gizli verinin toplam ithalat içindeki payını yükseltti.

    Zafer YÜKSELER

    YanıtlaSil
    Yanıtlar
    1. Bilgi için teşekkürler

      Sil
    2. 2002 sonrası ithalat miktarı açıklanmış ama tutar yok. Sanırım gizli veri kapsamına giren sadece fiyat bilgisi.

      Çağdaş

      Sil
  3. Bu ürünlerin Gümrük Tarife Cetveli'nin 27. faslında yer aldığı anlaşılıyor.Dış ticarete ait istatistiklere Fasıl, Gümrük Tarife ve GTİP(gümrük tarife istatsitik pozisyonu) bazlı bakmak bazen daha açıklayıcı olabiliyor.

    Türkiye'nin girdi, ara malı, teknolojik ürünler ve özellikle "enerji" ile bağlantılı ürünleri bakımından dışa bağımlılığının seviyesi ve uzun yıllar izlenen politikalar nedeni ile ara malı üretiminden kısmen uzaklaşmasının boyutu (kısmi sanayisizleşme) dikkate alınınca bu ve benzeri sonuçların kaçınılmaz olarak gerçekleşebileceğini kabul etmemiz gerekiyor..

    Söz konusu ürünlerin yer aldığı fasla (27.) dönecek olur isek bu fasıl özetle "kömürler", "petrol", "madeni yağlar" ve bunların işlenmiş ürünleri .....gibi maddeleri kapsamaktadır.

    Esasen, ithal ürünlerin temin edileceği/edildiği menşe ülke sayısı sınırlı ve ithalatçı firma sayısı az ise "gizli ülke" kayıtlı ürün rakamları bir şekilde gerçekleşebilir.

    Bu vakada da ileri sürülen şartlar kolay sağlanıyor gibi gözüküyor.

    Kalıcı selamlarımla,

    YanıtlaSil
    Yanıtlar
    1. Yazı amacına ulaşıyor. Açıklayıcı bilgiler çoğalıyor. Teşekkürler.

      Sil