Genel Sağlık Sigortası’nın yükü sürdürülemez

Son sözü baştan söyleyeyim. Sosyal devlet sağlık, eğitim ve emeklilik gibi konularda tasarrufçu bir yaklaşım içinde olmamalı. Bu hizmetlerin maliyeti neyse ödemek için gerekli önlemler alınmalı.

Hep söylediğim gibi, kamuda da olsa, hiçbir hizmet bedava değildir. Mutlaka bedeli vardır ve ödenmesi gerekir. Diğer bir deyimle, eğer tüm toplum kesimlerine devlet katkılı bir sağlık hizmeti verilmek isteniyorsa, bu harcamalar kamu açık vermeden yapılmalıdır. Hızlı ve kaliteli hizmet, çok para gerektirir ve maliyeti yüksektir.

Eğer harcamalardan kısmak istenmiyorsa ya kamu gelirleri ya da borçlanma artırılarak çözümler bulunabilir. Tercih kamu gelirlerini, vergileri yükseltmek olmalıdır.

Gelir testi sonuçlarına dikkat

Bu konuyu ele almamın nedeni, basında yer alan, Genel Sağlık Sigortası (GSS) kapsamında sosyal güvencesi olmayan vatandaşlara uygulanan gelir testlerine yönelik haberler.

Bilindiği gibi, sosyal güvencesi olmayan ve düşük gelirli olduğunu ispat edenlerin sağlık primlerini devlet ödüyor. Onlarda sağlık hizmetlerinden ücretsiz yararlanabiliyorlar.

Değerlendirmelerime iki haberde yer alan sayılarla başlayacağım.

İlki, 6 Mart 2012 tarihli Yeni Şafak gazetesinde yer alan habere göre; o yıl 3 milyon 26 bin kişinin aylık gelirinin 295 liranın altında kalmış. Yani, GSS yararlanmak için prim ödemek zorunda olmayan insan sayısı bu.

İkinci haber, 7 Nisan 2015 tarihli Zaman gazetesinden. Bu yıl yapılan GSS’na yönelik gelir testlerine göre 7 milyon 342 bin kişinin geliri 400 liranın altında kalmış.

Burada duralım ve rakamlara biraz daha yakından bakalım.

Öncelikle üç yılda, muhtaç insan sayısının değişim hızına dikkat edin. Yüzde 143 gibi inanılmaz artış bir var. Aşağıdaki tablodan da görüleceği gibi, ne toplam nüfus bu kadar çoğalmış, ne de genç nüfus.

Toplam nüfuz artmazken gelir testinden geçemeyen insan sayısının bu kadar hızlı değişmesinin birkaç nedeni olabilir:

Birincisi, her ne kadar, TÜİK’in diğer verileri bu iddiayı doğrulamıyorsa da yoksulluk artıyor. İnsanlar, özellikle aşırı borç yükü altında ezildikleri için, hızla yoksullaşıyorlar. Prim ödeyebilecek halleri yok.

İkinci neden, insanların devletten geçinme alışkanlığı. Bu topraklarda, geliri olsa bile, kamudan aldığı hizmetler için devlete bedel ödememe geleneğinin olması.

Kesinlikle benim bilemediğim başkaları da vardır.

Ancak nedeni ne olursa olsun, büyüyen rakam daha çok açık anlamına geliyor. Bu da kamu borçlanmasının büyümesi sonucunu yaratacak.

Tek dert geliri az olanlar değil

Bu arada, Hazine’ye gelen yükün sadece 7,3 milyon kişi olduğunu sanmayın. Biliyorsunuz, 0-18 yaş arası nüfusun tümü, GSS’dan ücretsiz yararlanıyor.  Bu kesimin büyüklüğünün 22,5 milyon kişi olduğunu söyleyebiliriz. O zaman toplam 30 milyon insan, sisteme prim ödemeden sağlık hizmeti alıyor. Yani nüfusun yüzde 40 bedavacı.

Yanlış anlaşılmasın. Amacım hak etmediği halde, kayıt dışılıktan ve seçim ortamında siyasi popülizmden yararlananları teşhir etmek değil. Sadece bu kadar insana sağlık hizmeti götürmenin maliyetinin yüksek olacağı gerçeğini hatırlatmak. Ve yetkilileri ivedilikle gelir arıtıcı önlemler almaya davet etmek.

Hem de çok geç olmadan, hemen seçimlerden sonra.

Tablo: Genel Sağlık Sigortası gelir testi sonuçları