Merkez Bankası faiz indiremez, “Borç alan emir alır”

Piyasalar yarını heyecanla bekliyor. TCMB’nin siyasi baskılara direnip faiz indirmeyeceğini düşünenler kadar tersini öngörenler de var.

Başlığın tırnak içindeki bölümü bana ait değil. Bir televizyon programında söylendi. Söyleyen kaynağını hatırlayamadı. Ama çok doğru ve acı bir söz.

Ne demek istediğimi açıklamadan önce gelin UYP, Uluslararası Yatırım Pozisyonu nedir, kısaca hatırlayalım. TC Merkez Bankası, ülkenin döviz hareketlerini izler. Yurt dışıyla yapılan her türlü mal ve hizmet alım satımını bankalardan ve gümrüklerden takip eder. Yanı sıra hisse senedi, tahvil gibi dövizli portföy yatırımlarını, doğrudan yabancı sermaye yatırımlarını, alınan  ve verilen tüm dövizli kredileri ödemler dengesi tablolarında izler ve yayımlar. Bu veriler bir aylık veya bir yıllık olarak yapılan işlemleri gösterir.

UYP ise bu akım verilerin toplamının yani stokun göstergesidir. Bir yanda ülkedeki tüm kesimlerin döviz varlıkları diğer yanda da döviz yükümlülükleri yer alır. Varlıklar ile yükümlülükler arasındaki fark net UYP pozisyonudur. Varlıklar fazla ise ülkenin döviz alacağı, yükümlülükler fazla ise döviz açığı yani borcu var demektir.

2014 yılı sonu itibariyle Türkiye’nin döviz açığı 431,2 milyar doları geçti. Milli gelirinin 53’ünden fazlasına karşılık gelen bu rakamın önemi ne yazık ki tam olarak anlaşılamıyor.

Belki anlaşılmasına bir katkısı olur düşünceciyle aşağıdaki grafiği hazırladım. Grafikte, 1996-2014 arsındaki dönemde, yabancıların hisse senedi, tahvil gibi portföy yatırımları ile Türkiye’de açtıkları mevduat hesaplarının toplamının, yani dar tanımlı sıcak paranın, net UYP açığına oranı görülüyor.

Diğer bir deyimle, grafik ülkenin döviz açığının ne kadarı sıcak paradan kaynaklandığını gösteriyor. Aslında çok açık bir mesaj veriyor. Ne zaman sıcak para artarsa kırılganlık o kadar büyüyor. 1999 sıcak paranın açığa oranı tarihi rekor kırmış yüzde 60’a ulaşmış. Ardından 2001 Krizi patlak vermiş, sıcak para kaçmış. 2006 yılında oran yüzde 45’lere çıkmış 2009 Krizi ekonomiyi vurmuş, sıcak para yine azalmış.

Şimdi, 2014 yılı sonunda gelinen nokta 1999 yılından sonraki en yüksek oran, yüzde 53. Yani ülke döviz yükümlülüklerinin yarısından fazlası hisse senedi, tahvil ve mevduat yatırımları için gelen dövizlerden kaynaklanıyor. İstedikleri anda hemen satıp gidecekler. Gitmemeleri bir tek şeye bağlı: yüksek getiriye. Diğer ülkelerde elde edebileceklerinden daha yüksek getiri sağlanamazsa burada çok fazla durmazlar.

Tahvilde, mevduatta yüksek getiri ne demek? Yüksek faiz mi? O zaman Merkez Bankasının fiyat istikrarının yanı sıra finansal istikrar da önemli demesinin, kurları dikkate almasının nedeni burada yatıyor.

Ayrıca, ülkenin döviz dengesini bu hale getiren de Merkez Bankası değil. Kambiyo rejiminden Hazine, yani hükümet sorumlu. Nasıl olacağına orası karar veriyor. O zaman sıcak paraya bu kadar yol verdikten sonra şimdi faiz düşürmekten olabildiğince uzak duran Banka’yı eleştirmenin bir anlamı yok.

Bu bağlamda, eğer bağımsız karar alabilecekse TCMB yarın faiz indirmeyecektir.

Ne yarın ne de daha sonra. Ta ki sıcak paranın etkisi azalana kadar bu böyle devam eder. Bir emir alma işi varsa, ki fiilen mümkün değil, o dışarıdan, yabancı yatırımcılardan gelecektir. Gelirimiz düşerse biz de kaçarız derlerse çarşı karışacağından, kimse seçim öncesi bu riski almak istemez.