Belediyelerin ve KİT’lerin banka borçlarında artış var

Benim kamu dengeleri tecrübem basittir. Hiç bir zaman ortada görünen bütçe açığına bakmam. Bütçe dışında gelişen bir dünya vardır. Oralarla ilgilenme gayret gösteririm. Bu bağlamda bir süredir bütçe dışında yaşanan gelişmelere dikkatinizi çekmeye çalışıyorum.

Ekonomistlere göre kriz borçlanırken değil, borçlar geri ödenirken çıkar. Bu nedenle şirketlerin, ülkelerin ne kadar borçlandıklarından çok aldıkları borcu geri ödeme kabiliyetleri var mı yok mu ona bakılır. Borç deyince sadece Hazine’nin kiler değil, KİT’ler, belediyeler, Sosyal Güvenlik Kurumu, fonlar, döner sermayelerin borçları dahil hepsinden bahsediyorum.

Hatırlayın, 2001 Krizinde sorun bütçe açığının büyüklüğü değildi. Kamunun borçlanma gereğinde görülen artıştı. KİT’ler, mahalli idareler, bütçe dışı fonlar, kamu bankalarındaki görev zararları, kriz patlayınca hepsi bir araya geldi ve masaya kondu. Ödemek çok zor ve maliyetli oldu.

Bu bağlamda, bütçe dışında kaydedilen hazine garantileri, borç üstlenimleri, yeni borçlanma araçlarını yakından izlemek gerekiyor. Son yıllarda hızla büyümeye başladılar.

Şimdi KİT’lerin ve belediyelerin çoğalan banka borçlarına bakalım.

Geçen Eylül sonu itibariyle KİT’leri banka borçları 3,6 milyar liraya ulaşmış. Bu tutar Küresel Krizin en zor günlerinin yaşandığı 2008 yılından beri en yüksek seviye.

Yıllık banka borcu stoku 1,5 – 2 milyar arasında değişen KİT’lerin bankalardan borç almasının arkasındaki nedenlerin birisi bütçeden bekledikleri yardımın gelmemesi olabilir.

Bu kanıya görev zararı verilerindeki gelişmelerden vardım. Oradaki miktar da tarihi zirvesinde. TCDD, TMO,TKİ gibi KİT’lerin Hazine’den görev zararı alacakları 3,4 milyar lira olmuş. Bu rakam 2002 yılından sonraki en yüksek miktar. Anlaşılan Hazine bütçe açığını büyük göstermemek için görev zararı ödemelerini ötelemiş.

Gelelim biraz daha dikkat çeken bir veriye, belediyelerin bankalara olan borçlarına. Maliye Bakanlığının bilgi yayımlamaya başladığı 2009 yılında belediyelerin bankalara kısa vadeli 1,6 milyar lira, uzun vadeli 3,9 milyar lira olmak üzere toplam 5,5 milyar lira banka borçları varmış.

2014 Eylül sonunda kısa vadeli borçlar fazla artmamış, 1,8 milyar lirada kalmış. Ancak uzun vadeli borçlarda bir patlama yaşanmış 10,1 milyar liraya, toplam banka borçları ise 11,9 milyar liraya ulaşmış. Artış hızlı.

Bu borçlar nasıl ödenecek?

Yine borç ve yiğit edebiyatı yapılmazsa, borçların geri ödenmesi için öncelikle kamuya olan vergi ve sigorta prim borçları ödenmeyecek. Kamu açıkları büyüyecek. Ardından, üreticiye ve müteahhitte olan borçların ödemesi ötelenecek. Başta küçük esnaf olmak üzere piyasada nakit sıkıntısı yaşanacak.

Veya yeni banka borçları alınacak, seçim yılında bütçeden aktarılacak para artırılacak ve bütçe açığı az da olsa büyüyecek. Açık borçlanma yoluyla finanse edilecek. Faiz kazancı elde edenler biraz daha mutlu olacak.

Daha kötüsü, açığın çok büyümemesi için işçi emeklilerine mini minnacık zamlar yapılacak.

Kısacası kışın yenen hurmalar zamanı gelince rahatsızlık verecek.