Servet dağılımı adaletsizliğinde dünya ikincisiyiz

Bizim gibi az gelişmiş ülkelerde nicel değerlendirmeler her zaman nitel değerlendirmelerin önüne geçer. Daha çok dikkat çeker. Çünkü kolay anlaşılır.

Ne demek istediğimi biraz açayım.

Şimdi size “Bu ülkede servet dağılımı çok bozuldu” desem, “Servet mi var ki dağılımı bozuk olsun?” diye cevap vereceksiniz. Evet, Soma, Ermenek, İstanbul’daki asansör cinayeti haberlerine bakınca bu topraklarda zengin olduğu kimsenin aklına gelmiyor.

Ama var. Sadece kişisel servetlerin büyüklüğü dünyadaki diğer örneklerle karşılaştırılınca çok fazla değil. Gelişmiş ülkelerde 50 milyar dolar serveti olanlara karşılık bizde 4-5 milyar dolar servet sahipleri en önde sıralanıyorlar. Dolayısıyla üzerinde durulması gereken şey kimin ne kadar serveti olduğunu sorgulamak olmamalı.

Önemli olan servetin dağılımı

Yani niteliksel dağılımı. Doğru olan, ekonomik olarak üzerinde durulması gereken toplumda servetin dağılımıdır. Kim nasıl servet elde etmiş ekonomistleri çok fazla ilgilendirmez. Ama servet nüfusun küçük bir bölümünün elinde toplanıyorsa o ekonomide ciddi bir sorun var demektir.

Bu bağlamda İsviçreli uluslararası dev bankalardan birisi olan Cedit Suisse’in 2014 Dünya Servet Verileri önemli bilgiler içeriyor. Aşağıdaki Tablo bu yayındaki veriler kullanılarak hazırlanmıştır.

Görüldüğü gibi hem nüfusun yüzde 1’inin hem de yüzde 10’nun toplam servetten aldığı pay sırlamasında Rusya dünya birincisi. 2014 yılında, toplam servetin yüzde 66’sından fazlası nüfusun yüzde 1’ine ait. Yaklaşık yüzde 85’i ise nüfusun yüzde 10’una.

Arkasından Türkiye geliyor. Aynı yılda bizdeki ilk yüzde 1’lik dilim toplam servetin 54,3’ünü; yüzde 10’luk dilim ise 77,7’sini elinde tutuyor.

Bizde sonraki ülkelere bakın. Oralardaki oranlar oldukça düşük. Hem de yıllar itibariyle dağılımda büyük değişiklikler yaşanmıyor. Neden acaba? Amerika veya Almanya, bizden ve Rusya’dan aha fakir olmadıklarına göre bunun bir nedeni olması gerekir. Veya soruyu tersinden sorayım: Rusya ve Türkiye’nin ortak, benzer yanları neler ki dünyada ilk iki sırayı elde ediyorlar?

Servet eşitsizliğinin determinantları

Bir ülkedeki servet dağılımı bozukluğunun arkasında belli nedenler vardır. Bazılarını hatırlatmakta yarar var: Büyüme oranı, demografik eğilimler, tasarruf davranışları, küreselleşmeye uyum gibi genel makroekonomik trendler, vergi politikaları, sosyal güvenlik sistemi, hanehalkının konut edinme oranı, hisse senedi yatırımlarına ilgisi gibi. Bunlara ekonomideki kayıt dışılık oranını da mutlaka eklemek lazım.

Yaşanan krizlerinde servet dağılımı eşitsizliklerini etkilediği kesin. Tablodan da görüleceği gibi, dağılımda göreli olarak daha adil olan ülkelerde 2001 ve 2007 Krizlerinden sonra bazı düzelme eğilimleri göze çarpıyor.

Çözüm var mı?

Dünya geneline önerim olamaz. Ama bizim için yapılacak iki basit şey var: Kayıt dışılıkla mücadele ve vergi reformu. Tabi öyle bugüne kadar yapıldığı gibi laf olsun torba dolsun şeklinde değil.

Eğer bu ve diğer gerekli reformları yapmazsak, Rusya’daki ekonomik sisteme verilen Putinizm ismine bizde de bir karşılık bulunur. Dahası dünyada komşumuz Rusya ile beraber anılmaya başlarız.

Belki de çoktan başladık ta benim haberim yok.

Tablo: Bazı ülkelerde servet dağılımı