İki yeni bütçe dışı yük daha

Piyasaya yönelik, kısa vadeli ekonomik yorum yapanlar açısından mali disiplin tanımı bütçe açığı ile sınırlıdır. Onlar için önemli olan, yatırımlarının vadesi süresince ortaya çıkabilecek olası riskleri hesaplamaktır. Sıcak para yatırımcısı için ortalama vade üç ay civarındadır. Diğer bir deyimle her üç ayda bir yatırımını yenileme kararı vereceğinden, ondan sonrası sıcak paracıyı çok ilgilendirmez. Eğer şartlar hoşuna gitmezse, alır parasını, birkaç dakika içinde başka ülkeye gider.

Oysa orta vadeli, üretimci bir bakış açısı söz konusu olduğunda mali disiplin daha geniş bir tanımla ele alınır. Sadece bütçe içi işlemler ve basit bütçe açığı değil bütçe dışındaki olası yüklerde hesaba katılır.

Bütçe dışı işlem denince, bazı koşullar oluşunca bütçeye yük olacak işlemler akla gelir. Mevduat garantisi bunu klasik örneklerinden birisidir. Belli bir miktarı geçmeyen kişisel mevduatlar, banka batsa dahi devletin garantisi altındadır. TMSF tarafından ödenir. (Bu bağlamda, 6 Aralık 2016 tarihi itibariyle bankacılık sistemindeki 1,5 trilyon liralık mevduatın sadece 369 milyar liralık bölümü sigortaya tabidir)

Koşullu yükümlülüklerin bir başka klasik örneği hazine garantileridir. Hazine garantili borç stoku, Haziran 2016 itibariyle, 12 milyar doları (40 milyar TL) geçmiş.

Dolar ve faiz: İki ucu kirli değnek

Dolardaki dalgalanma devam ediyor. Döviz bozdurması için vatandaşa yapılan çağrı ilginç örneklere vesile oldu. Basında yer aldığı kadarıyla, döviz bozdurup Türk Lirasına dönenlerden çok altın alındığı anlaşılıyor. Bu da ilginç. Neden TL değil?

Bu yerlilerin davranışının medyatik tarafı. Satışların döviz kuruna etkisinin sürekli olması için vatandaşın sattığı dövizi yarın, öbür gün tekrar almaya kalkmaması lazım.

Ben içerideki piyasa oyuncularının karar ve davranışlarını, şimdilik bir kenara bırakıyorum.

Gelelim yabancıların, sıcak paracıların davranışlarına.

Konuyu özeti aşağıdaki tabloda yer alan örnek yardımıyla açıklayıp, yazıyı uzatmayacağım.

Sıcak paraya kapı nasıl açıldı?

Doların son hareketini çeşitli nedenlere bağlayanlar var. Bazıları olayı dış güçlerin manipülasyonu olarak yorumlarken bir kısım yorumcular ekonomik ve teorik açıklama getirme gayreti içindeler.

Ben biraz farklı bir yaklaşımla, teknik bir yaklaşımla yorumu sizlere bırakmak istiyorum. Bundan amacım işin ne sadece iktisadi ne de siyasi olduğunu göstermek. Tabi her zaman ve her yerde işin bir insan faktörü, karar alıcıların yönlendirmesi olduğunu unutmamak kaydıyla.

Aşağıda sizlere, meşhur Türk Parasının Kıymetini Koruma Kanununa ilişkin 32 Sayılı Bakanlar Kurulu Kararında (Kambiyo Rejimi) 2008, 2009 ve 2015 yıllarında yapılan değişikleri kararlarını içeren bir tablo hazırladım. Burada orijinal metinle, sonradan yapılan değişiklikleri karşılaştırmanıza yardımcı olacak bilgiler yer alıyor.

Bir Temel hikayesi

Dolar 3,5 lirayı gördükten sonra uzun uzun ekonomik tahliller yapmaya gerek kalmadı. En iyisi bir fıkra yazayım.

Uzun bir hastalık dönemi geçiren ve ailesinin ilgisizliğinden şikayetçi olan Temel, bir tanıdığına öldükten sonra mezar taşının üzerine yazılmasını istediği şeyleri şöyle vasiyet etmiş. 

"Hastayum dedum inanmadunuz. Şimdi ne oldi?"