Yılın ilk altı ayının bütçe performansı

Son günlerde yaşadığımız olaylar bu kadar sıcakken, bütçe performansını yazmanın/okumanın zor olduğunu biliyorum. 12 Eylül 1980’i yaşamış bir insan olarak, ister asker olsun ister sivil, demokrasi dışı her hareketin, ülkenin geleceğine, demokrasisine vurulmuş bir darbe olduğunu çok iyi biliyorum.

Ama hayat devam ediyor. Biz de günlük konularımıza geri dönmek zorundayız. Bugün, rakamlar yeni olduğu için yılın ilk yarısının bütçesindeki gelişmelere bakmaya çalışacağım.

Aşağıdaki tablo, son küresel krizden sonraki yılların, Ocak-Haziran ayları toplam verilerini içeriyor.

Çok uzatmadan kısaca içine bulunduğumuz yılı değerlendireyim: 

·      Harcamalarda, özetle faiz dışı harcamalardaki artışa dikkatinizi çekmek istiyorum. Yüzde 19,6 ile son yedi yılın en büyük dönemsel artışı görülüyor.

o   En çok artan kalemlerden birisi Sosyal Güvenlik Kurumuna yapılan yardımlarda görülüyor. Artış oranı Yüzde 44 civarında.

o   Savunma ve güvenlik harcamalarındaki değişimin nedenini hepimiz biliyoruz. Dolayısıyla terör operasyonları ve Suriye sınırında yaşananlar bitmeden bu harcamaların azalmasını beklemek yanlış olur.

o   Cari transfer kalemlerinde dikkat çeken başka bir artış ta Hazine yardımlarında görülüyor. Özellikle Destekleme ve Fiyat İstikrar Fonu (DFİF) ile İşsizlik Fonuna yapılan ödemlerde bir artış var. DEFİF genellikle ihracatı teşvik için kullanılan bir kalem. Artışın nedeni turizm ve ihracatta yaşananlardan sonra alınan önlemlerin etkisi olabilir.

o   Yatırım harcamalarında frene basılmış. Bu yatırım yapılmadığı anlamına gelmiyor. Ödeme yapılmamış. Yılın kalan döneminde bu ödeneklerde kullanılacak.

o   Yanı sıra KİT’lere ve diğer kamu kurumlarına yapılan ödemeler biraz ötelenmiş.

o   Ama bütçe açığının çok artmamasına en büyük etki yapan kalem faiz ödemelerindeki yüzde 11,2’lik azalış.

·      Gelirlerdeki gelişmeler bütçe performansını olumsuz etkilemiş.

o   Özellikle KDV performansındaki düşüş dikkat çekici. Dahilde alına KDV’deki artış sadece yüzde 8,7.

o   Bu arada KDV tahsilatı hala daha düşük. Tahakkuk eden 61,4 milyar liralık KDV’nin sadece 24,2 liralık bölümü, yani yüzde 39’u tahsil edilebilmiş. Birileri 37 milyar lirayı cebe atmış.

o   TC Merkez Bankası ve Kamu bankalarının temettü ödemeleri geçen yıla göre yüzde 48 artmış. Bunlar sayesinde bütçe gelirleri iyi bir performans göstermişler. Diğer bir deyimle TCMB para basmış, Hazine’ye aktarmış, bütçe rahatlamış.

o   Yanı sıra GSM şirketlerinden frekans tahsisi ve diğer kalemler için yapılan tahsilatın bütçe gelirlerine önemli katkısı olmuş.

Verilere biraz daha geniş bakacak olursak, bütçe bu yıl büyümeye oldukça pozitif katkı sağlayacak. Bir yandan faiz dışı harcamalardaki artışlar, diğer yandan tahsil edilmeyerek piyasada bırakılan milyarlarca lira tutarındaki parayı beraber ele aldığımızda, kamunun büyümeye katkısı hesaplara yansıyandan fazla olacak. Diğer bir deyimle, 2016 yılının ilk yarı milli gelir rakamlarına kamunun etkisi değerlendirilirken, sadece harcamalara değil tahsil edilmeyen vergiye de bakmak gerekir. Yani 255 milyar lira kadar tahsilatı yapılamayan gelirin ne kadarının harcandığına bağlı olarak ekonomi olumlu etkilenecektir.

Bununla beraber, dönemsel bütçe performansında görülen bozulma bu yıla ait bir gelişme değilmiş gibi görünüyor. Bütçenin geleceği konusunda kalıcı tahliller yapabilmek için, faiz dışı dengedeki bozulmayı biraz daha yakından takip etmekte büyük yarar var.