Dış finansman ihtiyacı cari açıktan fazla

Ülkemiz siyasi ve ekonomik olarak oldukça dalgalı bir dönemden geçiyor. Net döviz rezervlerinin durumu nedeniyle, ekonominin yönünü döviz dengeleri, dolayısıyla sıcak para hareketleri belirleyecek.

Bu bağlamda, konunun daha iyi anlaşılmasına katkı sağlamak amacıyla bir tablo, bir de grafik hazırladım.

İlki Merkez Bankası ödemeler dengesi bilançosu verilerinden derlenen dış finansman ihtiyacı tablosu. 2015-2016 Ocak-Mayıs ayları dönemlerinin karşılaştırmasını içeriyor.

Görüleceği üzere, cari işlemler açığı azalıyor. Buna karşılık borç senedi ve kredi geri ödemeleri, geçen yıla göre daha fazla. Dolayısıyla, cari açık azalmasına rağmen ekonominin döviz ihtiyacı artmış. Diğer bir deyimle, önceden alınan dış borçları geri ödemek için cari açıktan daha fazla dövize gereksinim duyuluyor.

Peki, artan dış finansman ihtiyacı nasıl karşılanmış ona bakalım.

·      Doğrudan yatırımlar yarı yarıya azalmış.

·      Yabancılar geçen yıl hisse senedi satarken bu yıl satın almışlar.

·      Borç senetleri ve kredilerden gelen kaynak armış.

o   Yabancılar hazine kâğıtlarına, geçen yıldan çok ilgi göstermişler.

o   Alınan uzun vadeli kredilerin tutarı her iki yılda da hemen hemen aynı.

o   Buna karşılık geçen yıldan farklı olarak, kısa vadeli dış borçların geri ödemesi azaldığı görülüyor.

·      Mevduatlar ile net hata ve noksan kalemleri de önemli finansman kaynağı olmaya devam etmiş.

İlk beş aylık veriler bize, önceki yıllardan çok farklı bir mesaj vermiyor. Ödemeler dengesi açığı doğrudan yatırımlarla değil, kısa vadeli sıcak parayla finanse ediliyor.

Kaynak: TCMB

O zaman dünyadaki finansman kaynaklarının durumunu inceleyelim. Önümüzdeki kısa dönemde gelişmekte olan piyasalara (GOP) hangi kaynaklardan para gelecek ona bakalım.

Aşağıdaki grafikte, Uluslararası Finans Enstitüsü’nün (IIF) en son yayımladığı fon akım verileri yer alıyor. Enstitü, GOP giden parayı kaynaklarına göre; ne kadarı doğrudan yatırımlardan, ne kadarı portföy yatırımlarından, ne kadarı kredilerden, sınıflandırmış.

2007 yılından sonra, kriz yılları olan 2008 ve 2009 hariç, yıllık 1 trilyon doları geçen GOP gelen dış kaynak toplamının çoğu doğrudan yatırımlardan oluşuyor. Ardından banka dışı kesimlerin verdiği borçlar göze çarpıyor. Portföy yatırımları gittikçe azalıyor.

Kaynak: IIF

O zaman, ucuz ve sürdürülebilir dış finansman için olabildiğince hızlı bir şekilde sıcak paradan, doğrudan yatırımlara ve uzun vadeli proje kredilerine yönelmemiz lazım.

Yabancı yatırımcıların bir ülkeye gelip uzun vadeli, fabrika yatırımı yapması için yapılması gerekenleri, ekonomiyle biraz olsun ilgilenenler biliyor.

Adım atmakta daha fazla gecikilmemeli.