Ne FED ne de TCMB kolay kolay faiz artırabilir

Dünyadaki büyük merkez bankalarının ortak örgütü BIS (Bank for International Settlements), 85. Yıllık Raporu’nu yayımladı. Mutlaka okunması gereken bir rapor.

Özeti şu: Bu düşük faiz ortamı daha fazla sürdürülemez. Ama işin içinden çıkmakta öyle kolay değil. Çok sancılı olacak.

Rapordan bir kaç rakam vereyim. Dünyanın düşük faize ne kadar mahkum olduğu daha iyi anlaşılsın. Aralık 2014 ve Mayıs 2015 arasındaki dönemde küresel piyasalarda, 2 trilyon dolarlık uzun vadeli devlet tahvili, negatif reel faiz üzerinden işlem görmüş. Diğer bir deyimle, nominal, tahvilin üzerinde yazan faizi enflasyondan çıkardığınızda sonuç negatif olmuş.

Yani yatırımcı zarar etmiş.

Peki kim bular? Çoğunluğu bireysel emeklilik fonları ve sigorta şirketleri. Uzun vadede zarar emeklilere çıkıyor. Kısa vadede dert değil. Ancak uzun vadede bu derde çare bulunmazsa, yaşlanan dünya nüfusu emeklilik maaşı ödemesi krizine girecek.

Bir örnekte yükselen piyasalardan vereyim. 2009 yılından bu yana, bu ülkelerdeki bankacılık dışı sektörlere verilen dış borçların toplamı, ikiye katlanmış, 3 trilyon doları geçmiş.

Altı yılda bu kadar hızla artan borçların bir de geri ödenmesi var. Aynen ulusal parayla alınan krediler gibi.

İşte merkez bankalarının ıstırabı da burada.

FED faiz artırmaya başlasa yüzlerce trilyon dolarlık, krediler, faize dayalı türev ürünlerden zarar yazılmaya başlanacak. Yanı sıra yükselen piyasalara verilen krediler pahalılaşacak.

Büyüyememe derdiyle boğuşan ekonomilerde kredi geri ödemesi zaten zorken bir de faizler yükselince işler daha da sarpa saracak. Aynen Türkiye’de olduğu gibi.

FED sözlü yönlendirmelerle bu işi çözebileceğini sanıyordu. Ama finansal sektör düşük faizli merkez bankası parasına o kadar alıştı ki artık bu ilişkiden geri dönüş normal piyasa şartlarında olmaz. Özellikle finansal piyasalar merkez bankalarına bağımlı hale geldiler. Onlar olmadan, değil yaşamaları nefes almaları bile zor.

Dolayısıyla Bu iş bir celselik artist boşanmasına benzemez. Mahkeme, tarafları her celsede bir kez daha beraberliği denemeleri, aynı evde yaşamaları için ikna etmeye çalışıyor. Çünkü çocuklar (bankalar, şirketler) var. Onları düşünüyor. Kriz çıksın, çocuklar ortada kalsın istemiyor.

Bizim Merkez Bankası’nın işi biraz daha zor.

O bir de doları düşünmek zorunda. Özellikle 2009 yılında çıkarılan Bakanlar Kurulu Kararıyla şirketler kesimi dövizli borca boğuldu. Ekonomi biraz daha dolarize oldu.

Ama şimdi düşük faiz ortamından hoşlanmayan sıcak para yatırımcısı Türkiye’den çıkıyor. Faizleri yükselt geri geleyim diyor.

TCMB faiz yükseltse kredi faizleri fırlayacak. Büyümeyen ekonomi daha da sıkıntıya girecek. Şirketlerin geliri azalınca kredi ödemelerinde zorlanacaklar. Bankalarla araları açılacak. Vs.

Anlayacağınız iki ucu “temiz”(!) değnek. Daha doğrusu kışın yenen hurmalar meselesi.

Ama sakın unutmayın. Faizler, sonsuza kadar bu düzeyde tutulamaz. Sadece kısa vadede, bir kaç ayda ortam rahat. Orta vadede işler değişecek. Henüz zamanı varken, faizlerin yükselişe geçeceği ortama sıkı bir hazırlık yapmak gerek.

Ne yazık ki biz böylesi bir ortamdan çok ama çok uzaktayız.