“Cari açık finanse edildiği sürece sorun değildir”

Son yılların en bilinen ekonomik vecizesi budur. Siyasi karar alıcılar ve teknisyenlere ne zaman cari açık yüksekliği hakkında bir şeyler söylense, hemen başlıktaki cümleyle cevap veriyorlar. Düz mantıkla bakınca yanlış bir tarafı yok. Doğal olarak, her hangi bir açık finanse ediliyorsa kısa vadede sorun olmaz.

Ama, biraz aklı selimle ve orta vadeli bir vizyonla bakınca işin rengi değişiyor. En önemli soru şu: Finansman kısa vadeli ve borç yaratan özellikte mi? Diğer bir deyimle, finansmanın ne kadarı borç yaratan ne kadarı borç yaratmayan işlemlerden?

Tablo 1’de yükümlülükler, borç yaratan ve yaratmayan başlıklarında ikiye ayrılarak gösteriliyor. Görüldüğü gibi, geçen yılın aynı dönemine göre borç yaratan işlemlerin miktarı büyümüş. Özellikle kredilerdeki ve mevduattaki artışlar oldukça hızlı.

Mevduatların yanı sıra Net hata ve Noksan kalemi de finansmanda önemli yer tutuyor.

Tablo 1: Cari açığın finansmanı

Burada ikinci bir değerlendirme yapma gereği ortaya çıkıyor. Borç yaratan kaynakların ne kadarı uzun vadeli ve ucuz kaynak, ona bakmak lazım.

Tablo 2 bu amaca yönelik olarak hazırlandı. 2014 Ocak-Mayıs dönemi ile bu yılın aynı dönemi arasındaki en önemli fark, uzun vadeli banka borçlanmasının artması. Tablodan görüldüğü gibi, bankalar geçen yıl aldıkları kısa vadeli borçları geri ödemişler. Ama buna karşılık uzun vadeli dış borç almışlar.

Tablo 2: Dış Finansman İhtiyacı ve Kaynakları

İlk tabloda mevduat, ikincisinde uzun vadeli banka dış borçları göze çarpıyor. Ama mevzuata göre, 366 ve daha fazla gün vadeli kredilerin uzun vadeli sayıldığını unutmamak gerek.

O zaman cari açığın finansmanında bankaların rolünün artığını söylemek yanlış olmaz. Dışarıdan borç alan bankaların, borçlandıkları dövizlerin çoğunu TCMB’ye verdiklerini ve oradan aldıkları TL kaynakları kredi olarak dağıttıklarını önceki yazılarımda belirtmiştim.

Bankaların sağladıkları kaynaklara Net Hata ve Noksan kaleminden gelen 9 milyar dolara yakın dövizi de eklerseniz buna sağlıklı finansman demek için çok ama çok iyi düşünmek lazım.

Bölgede jeopolitik, içeride siyasi tansiyonun çok hızlı yükseldiği bir dönemde, FED faiz artırma sopasını çıkarmaya hazırlanıyor. Anlayacağınız nereden bakarsanız bakın, cari açığın finansmanı gittikçe zor ve pahalı bir hale geliyor. Şimdiden önlem almak için bir şeyler yapılması gerekiyor.